เข็ม โดยนายธีร์ งามแสงรัตน์

                                                                 

เข็ม

สถานที่พบในโรงเรียนเตรียมอุดมฯ : หน้าตึกศิลปะ

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ixora chinensis Lamk. Ixora spp.

ชื่อวงศ์ : RUBIACEAE

ลักษณะทั่วไปทางพันธุศาสตร์เข็ม

ต้นเข็ม เดิมเป็นพรรณไม้พื้นเมืองของอเมริกาใต้ จัดว่าเป็นไม้พุ่ม ซึ่งมีความสูง 1-3 เมตร  เข็มหอม หรือเข็มขาวมีสำต้นขนาดเล็ก แตกกิ่งใกล้ผิวดินจำนวนมาก เราจึงพบว่าเข็มหอมมักอยู่กันเป็นพุ่มแน่น โดยแต่ละต้นมีเส้นผ่าศูนย์กลางของลำต้น 1-2 เซนติเมตรเปลือกสีดำหรือม่วงเข้ม ใบเป็นใบเดี่ยวรูปรีแกมขอบขนาน เรียงตรงข้าม หน้าใบมัน สีเขียวเข้ม หลังใบสีอ่อนกว่าและเห็นเส้นใบชัดเจน ในส่วนของช่อดอก จะมีสีขาว ออกที่ปลายยอด มีเส้นผ่าศูนย์กลางช่อดอก 8-18 เซนติเมตร มีดอกย่อยจำนวนมาก  ดอกย่อยมีกลีบเลี้ยงสีเขียวรูปถ้วย ปลายแยกเป็นกลีบ โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดเล็ก ๆ ยาว 2.5-3 เซนติเมตรปลายหลอดมีกลีบแยกจากกันเป็น 4 กลีบ แต่ละกลีบรูปไข่กว้าง 0.3 เซนติเมตร ยาว 0.6 เซนติเมตร เมื่อดอกบานมีเส้น   ผ่าศูนย์กลาง 1.2-2 เซนติเมตร ดอกย่อยภายในช่อดอกเดียวกันบานในเวลาใกล้เคียงกัน ดอกที่บานใหม่ ๆ จะมีสีขาว บริสุทธิ์ เมื่อใกล้โรยจะเปลี่ยนเป็นสีคล้ำ ดอกมีกลิ่นหอม และออกดอกตลอดปี

การปลูกและขยายพันธุ์เข็ม

                ขยายพันธุ์ได้หลายวิธี   เพาะเมล็ด ปักชำกิ่ง หรือตอนกิ่ง  ออกรากได้ง่าย ปลูกเลี้ยงและบำรุงรักษาง่าย ทนทาน มีอายุยืนนานหลายปี ชอบดินที่มีความชื้นสูงและชอบแดดจัด ต้นที่ปลูกในที่มีแสงน้อยหรือได้รับร่มเงาของต้นไม้อื่น จะมีกิ่งยืดยาวและไม่ค่อยออกดอก

ถิ่นกำเนิด :  เป็นพันธุ์ไม้หอมพื้นเมืองแถบอเมริกาใต้

ลักษณะทั่วไป

ต้นเข็มเป็นพรรณไม้ยืนต้นมีพุ่มขนาดเล็กจนถึงขนาดกลางขนาดลำต้นมีความสูงประมาณ3-5เมตรลำต้นเป็นต้นเดี่ยวหรือแตกกอแผ่สาขาออกไปเป็นต้นต้นเล็กกลมขนาดเส้นรอบวงประมาณ 4-10เซนติเมตรลำต้นเรียบสีน้ำตาลกิ่งยอดมีสีเขียวแตกกิ่งตรงขึ้นด้านบน ใบเป็นใบเดี่ยวออกเป็นคู่สลับกันรอบต้นและกิ่ง ใบแข็งเปราะมีสีเขียวสด โคนใบมนปลายใบแหลม ลักษณะใบมีขนาดและรูปร่างแตกต่างกันตามชนิดพันธุ์ออกดอกเป็นช่อออกตรงส่วนยอดซึ่งมีก้านดอกชูไว้ภายในช่อประกอบด้วยดอกเล็กๆลักษณะ
เป็นหลอดเล็ก ๆ ซึ่งมีกลีบอยู่ส่วนบน ประมาณ 4-5 กลีบ กลีบเล็กแหลม ลักษณะดอกและสีสันแตกต่างกันไป

ต้น  เป็นพรรณไม้พุ่มขนาดเล็กถึงขนาดย่อม ลำต้นสูงประมาณ 3–5 ฟุต จะแตกกิ่งก้านสาขาออกแผ่เป็นพุ่ม ลำต้นเป็นต้นเดี่ยวหรือแตกกอแผ่สาขาออกไปเป็นต้นต้นเล็กกลมขนาดเส้นรอบวงประมาณ 4-10 เซนติเมตรลำต้นเรียบสีน้ำตาลกิ่งยอดมีสีเขียวแตกกิ่งตรงขึ้นด้านบน

ใบ  ใบของดอกเข็มแข็ง และเปราะง่าย มีสีเขียวสด ลักษณะใบมนรี ปลายใบแหลม โคนใบมน ใบจะออกเรียงสลับกันคนละทิศทาง ลักษณะใบมีขนาดและรูปร่างแตกต่างกันตามชนิดพันธุ์

 ดอก  ดอกออกเป็นช่อใหญ่ จะออกตรงส่วนยอดของต้น ในแต่ละช่อจะประกอบด้วยดอกขนาดเล็กเป็นหลอด ตรงปลายหลอดจะเป็นกลีบซึ่งมีอยู่ 4-5 กลีบ ปลายกลีบแหลม ลักษณะดอกและสีสรรแตกต่างกันไป

 ฝัก/ผล  เป็นผลกลม ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีดำ

ฤดูกาลออกดอก:  ออกดอกตลอดปี

เวลาที่ดอกหอม : หอมตลอดวัน

                การปลูก:

    -    การปลูกในกระถางเพื่อประดับภายนอกอาคารบ้านเรือน

    -    การปลูกในแปลงปลูกเพื่อประดับบริเวณบ้านและสวนนิยมปลูกเป็นกลุ่มตกแต่งสวนบริเวณบ้านหรือปลูกเป็นแนวรั้วก็ได้ สามารถตัดแต่ง และบังคับรูปทรงได้ตามความเหมาะสม และความต้องการของผู้ปลูก

การดูแลรักษา:  ชอบอยู่กลางแจ้ง ขึ้นได้กับดินทุกชนิดแต่จะชอบดินที่ร่วนซุยมากกว่า มีความชุ่มชื้นพอดี ทนทานต่อความแห้งแล้ง

การขยายพันธุ์:  ปักชำกิ่ง เพาะเมล็ด กิ่งตอน

ส่วนที่มีกลิ่นหอม:  ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์

 การใช้ประโยชน์:

    -    ไม้ประดับ

    -    สมุนไพร

ถิ่นกำเนิด:  แถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ตำแหน่งที่ปลูกและผู้ปลูก

                 เพื่อเป็นสิริมงคลแก่บ้านและผู้อาศัย ควรปลูกต้นเข็มไว้ ทางทิศตะวันออก ผู้ปลูกควรปลูกในวันพุธ เพราะโบราณเชื่อว่าการปลูกไม้เพือเอาประโยชน์ทั่วไปทางดอก ให้ปลูกในวันพุธ

การขยายพันธุ์ :  

                การตอน ใช้เวลาในการตอน ประมาณ 30 วัน ไม่มีความจำเป็นต้องใช้ฮอร์โมน

                การขุดต้นอ่อน ที่แตกขึ้นมาใหม่บริเวณโคนต้นก็เป็นอีกวิธีหนึ่งที่ทำได้ง่าย (พบในต้นที่ปลูกลงพื้นที่แล้วอย่างน้อย 2 – 3 ปีขึ้นไป

ข้อดีของพันธุ์ไม้ :             

                ดอกทยอยบาน ออกดอกตลอดปี

                การปลูกและดูแลรักษาง่าย ทนทานต่อสภาพแวดล้อม

                หาง่าย ราคาต้นพันธุ์ถูก

 ข้อแนะนำ :         

            ควรมีการตัดแต่งกิ่งขนาดเล็กๆ ออกบ้างโดยเฉพาะกิ่งที่อยู่ในทรงพุ่ม เมื่อดอกโรยควรทำการตัดแต่งช่อดอกแห้งทิ้ง จะช่วยให้มีการแตกยอดใหม่และออกดอกใหม่เร็วขึ้น

             หากต้องการให้มีดอกขนาดใหญ่ นอกจากให้น้ำและปุ๋ยอย่างสม่ำเสมอแล้ว การตัดแต่งให้มีจำนวนกิ่งที่เหมาะสม จะช่วยให้ดอกมีขนาดใหญ่ตามอายุและความสามารถทางพันธุกรรมได้ดีขึ้น

             เข็มขาวเป็นพันธุ์ไม้หอมที่ชอบแดดจัดเต็มวัน จึงควรปลูกกลางแจ้งจะทำให้ออกดอกขนาดใหญ่ ลำต้นเตี้ย การปลูกในพื้นที่ที่มีแสงแดดรำไรจะทำให้ไม่ค่อยออกดอก ต้นสูงชลูดและไม่แข็งแรง

ข้อมูลอื่นๆ :

             ในทรรศนะของผู้รวบรวม เข็มขาวเป็นพันธุ์ไม้ที่มีความคุ้มค่าทั้งในด้านการปลูกและดูแลรักษา การออกดอก ความหอม สามารถเรียกได้ว่า สวย ทน ถูก

สรรพคุณ

            ดอกเข็มขาว เป็นต้นไม้พุ่ม ใช้ดอกใส่พานบูชาพระ ให้ประโยชน์ในทางยา รากมีรสหวาน รับประทานแก้โรคตา เจริญอาหาร สามารถฆ่าพยาธิ แก้ตาแดง แก้ริดสีดวงงอกในจมูก

สรรพคุณทางยา:

    -    รากมีรสหวานใช้รับประทานแก้โรคตา เจริญอาหาร

    -    ใบใช้เป็นยาฆ่าพยาธิ

    -    ดอกแก้โรคตาแดง ตาแฉะ

    -    ผลแก้โรคริดสีดวงในจมูก

การเป็นมงคล

            คนไทยโบราณเชื่อว่า บ้านใดปลูกเข็มไว้ประจำบ้าน จะทำให้มีความฉลาดเฉียบแหลม เพราะเข็มคือสิ่งที่มีความแหลมคม ดังนั้นคนไทยโบรานจึงใช้ดอกเข็มในพิธีไหว้ครูเพื่อจะได้เป็นนักปราชญ์ที่มีสติปัญญาฉลาดเฉียบแหลมนอกจากนี้ยังใช้ดอกเข็มเป็นเครื่องบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และพิธีทางศาสนาได้เป็นสิริมงคลยิ่งนัก

อ้างอิง: http://aunzaza2009.wordpress.com/2013/09/13/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B9%87%E0%B8%A1/